آینده‌ی ایران تورم‌زده چگونه خواهد بود؟

*امیر حسین خالقی

«تعارض‎های بین افراد شدت خواهند گرفت و آداب و هنجارهایی که جامعه‌ی انسانی را برپا نگاه می‌‎دارند هم کمرنگ خواهند شد. در وضعیت یکجانشینی باید توجه داشت که مبادله، همکاری اجتماعی و کنار هم زندگی گردن انسان‌ها خودبه‌خود رخ نمی‌دهد. انسان‌ها باید بیاموزند چطور افسار پست‌ترین غرایز و واکنش‌‎های حیوانی و ستیزه‌‌جویانه خود را در دست بگیرند و خِرَد و دوراندیشی را جانشین آن‌ها کنند.»

دین و هنجارهای مدنی و اجتماعی مشوق‌هایی به‌حساب می‌آیند که انسان‌‎ها تکانه‌های غریزی خود را تعدیل کنند و در ازای آن از منافع بلندمدتِ زندگی در اجتماع، همکاری با دیگران و تقسیم کار و تخصص بهره‌مند شوند.

وقتی این منافع بلندمدت خیلی دور و شاید دست‌نیافتنی به‌نظر برسند افراد انگیزه چندانی برای فداکاری و تلاش (به منظور تحقق آن منافع) نخواهند داشت. وقتی مردم می‌بینند که همواره ثروتشان حیف‌ومیل می‌شود و ازما بهتران جیب‎شان را می‌زنند، در مورد مطلوبیت زندگی در اجتماع و احترام به قواعد و رسوم آن دچار تردید خواهند شد.

قرار بود زندگی اجتماعی راهی برای پیشرفت و بهبود همه افراد باشد ولی انگار با سازوکاری طرف هستیم که نخبگان کم‌‎شمار راحت‌تر بتوانند جیب اکثریت را خالی ‎کنند! وقتی تورم هست نرخ جنایت بالا می‌رود و تعارض‌ها در جامعه افزایش می‌یابند. کسانی که فکر می‌‎کنند ثروتمندان جامعه جیب‌‎شان را خالی کرده‌‎‌اند خیلی زود دلیلی برای توجیه تعرض خودشان به اموال بقیه پیدا خواهند کرد!

امیدها به آینده رنگ می‌‎بازد و دیگر انگیزه‎ زیادی برای رفتار متمدنانه و محترمانه با مشتریان، کارفرمایان و آشنایان باقی نمی‌‎ماند. وقتی مردم نمی‌‎توانند برای تدارک آینده کار زیادی انجام دهند خیلی هم روی آن (آینده) حساب نخواهند کرد. هرچقدر فردی آینده را نامطمئن‎‌تر بداند بیشتر محتمل است که رفتاری ناروا و بی‌پروا از او سر بزند؛ رفتاری که در کوتاه‌‎مدت برای وی سودمند است ولی در بلندمدت به زیانش تمام می‌‎شود. وقتی «آینده‎‌فروشی» باب می‎‌شود «فردا» در مقایسه با «امروز» آنقدرها جدی گرفته نمی‌‎شود. ریسک زیان بالقوه کارهای خلاف در بلندمدت (مانند زندان، مرگ یا نقص عضو) را یک طرف بگذارید و پاداش آنی حاصل از آنها (مانند امکان تامین کالاهای اولیه موردنیاز برای زندگی) را در طرف دیگر بنشانید؛ عجیب نیست که زور طرف دوم (فایده) بر طرف نخست (هزینه) بچربد».

وزیر نفت ونزوئلا زمانی گفته بود نفت نجاست شیطان است و ما داریم در نجاست شیطان غرق می‌شویم! همین را برای تورم با شدت بیشتری می‌شود تکرار کرد؛ به تعبیری شاید بتوان گفت جامعه تورم‌زده در راه بازگشت به بربریت است.