در حالیکه همه نگاهها به مذاکرات آتی در وین دوخته شده است، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و رییس هیئت مذاکره آمریکا در وین، در سفری به منطقه خاورمیانه آخرین رایزنیهایش را با اسرائیل و کشورهای عربی انجام میدهد.
وی در حالی به سفر اسرائیل رفت که نفتالی بنت نخست وزیر اسرائیل اعلام کرد که با وی ملاقات نخواهد کرد. ناظران این موضعگیری را نشانهی ابراز نارضایتی از تلاش آمریکا برای بازگشت به برجام ارزیابی کردهاند.
نخستوزیر اسرائیل ماه گذشته گفت: با سیاستی شبیه جنگ ستارگان که رونالد ریگان، رئیسجمهوری وقت آمریکا، در قبال شوروی اعمال کرد، میتوان ایران را نیز وادار به تسلیم کرد. که این سیاست ترکیبی از تحریمهای اقتصادی و حملات فنی و اطلاعاتی است.
در این میان وزرای دفاع و خارجه اسرائیل با مالی ملاقات کردند. در این ملاقات یائیرلاپید، وزیر خارجه اسرائیل، گفت: ایران که برای ازسرگیری مذاکرات ظاهرا ابراز آمادگی کرده است، فقط بهدنبال خرید زمان است و قصد جدی برای بازگشت به تعهدات خود بر اساس برجام یا یک توافق تازه را ندارد.
یائیر لاپید همچنین نگرانیهای اطلاعاتی و فنی را که اسرائیل از بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریمها علیه ایران دارد، به اطلاع آقای مالی رسانده است. برخی از مقامهای اطلاعاتی اسرائیل معتقدند از زمان خروج آمریکا از برجام توانمندی ایران برای دستیابی به مواد لازم برای ساخت بمب هستهای، ارتقاء پیدا کرده است و تنها از طریق احیاء توافق آمریکا با ایران، آژانس بینالمللی انرژی اتمی میتواند نظارت دقیقتری بر برنامه هستهای ایران اعمال کند.
همزمان مقامات ارشد نظامی اسرائیل گفتهاند که آماده حمله نظامی به ایران نیز هستند. در این میان ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از سازنده بودن و پربار بودن مذاکرات یاد کرد و هیچ فاکتور منفی در مورد ان ذکر نکرد. در این میان اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات برجام و نماینده دائم روسیه نزد سازمانهای بینالمللی مستقر در وین هم در توئیتی خواستار کنار گذاشتن لفاظیهایی شد که میتواند رفع تحریم علیه ایران را پیچیده کند.
وی نوشت در آستانه از سرگیری آتی مذاکرات وین در مورد برجام، بسیار مهم است که اقدامات یا لفاظیهایی را که میتواند جستجو برای عادیسازی وضعیت پیرامون برنامه هستهای ایران و همچنین لغو تحریمها را پیچیده کند، کنار بگذاریم. این سخنان به مواضع علی باقری کنی و خطیبزاده سخنگوی وزارت امور خارجه اشاره دارد، گفته بودند دولت ایران خواهان لغو گسترده و موثر تحریمهای آمریکا است.
در این میان سید ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین روسای جمهور ایران و روسیه در گفتوگوی تلفنی با اشاره به مواضع و همگرایی مشترک دو کشور در موضوعات دوجانبه، منطقهای و بینالمللی بر لزوم نهایی کردن سند جامع همکاری بلندمدت تأکید کردند. رئیسی همچنین با قدردانی از مواضع روسیه در دفاع از حقوق هستهای و لزوم لغو همه تحریمها علیه ملت ایران، گفت جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کاملاً جدی است و به همین میزان در تامین حقوق ملتمان مبنی بر لغو تحریمها هم جدیت داریم رئیس جمهور روسیه نیزابراز امیدواری کرد، در مذاکرات آینده، طرف ها، اراده سیاسی کافی برای خروج از شرایط فعلی را داشته باشند.
در این میان روزنامه وال استریت ژورنال نیز به نقل از دیپلماتهای غربی گزارش داد که ایران تولید قطعات سانتریفیوژهای پیشرفته را در سایت کرج که بعد از حمله تخریبی اسرائیل و از کار افتادن دوربینها که آژانس بینالمللی انرژی اتمی ماهها قادر به نظارت بر آن نبوده، از سر گرفته است. که از اواخر اوت تاکنون ایران قطعات دستکم ۱۷۰ سانتریفیوژ را تولید کرده است که خود چالشی تازه برای دولت جو بایدن، بهشمار میرود.
این روزنامه مدعی شد که این اقدام میتواند به ایران اجازه دهد که اگر تصمیم بگیرد یک برنامه پنهانی تسلیحات هستهای ایجاد کند و مخفیانه قطعاتی از سانتریفیوژها را در آن مسیر به کار گیرد. هر چند هیچ سندی برای اینکه ایران چنین اقدامی را در پیش گرفته باشد، وجود ندارد.
قرار است مذاکرات هستهای قدرتهای جهانی با ایران برای احیای برجام ۲۹ نوامبر در وین از سرگرفته شود. ایران و قدرتهای جهانی تا پیش از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، شش دور مذاکرات هستهای در وین برای بازگشت به تعهدات برجام برگزار کردند.
این گفتوگوها پس انکه جو بایدن، بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ورود به کاخ سفید اعلام کرد اگر ایران به تعهداتش در برجام بازگردد، آمریکا نیز به آن باز میگردد، از سر گرفته شد ولی با انتخابات ایران چند ماه است متوقف مانده است.
ایران میگوید خواهان تضمینی از دولت بایدن است که واشنگتن دیگر از این توافق خارج نمیشود. دولت بایدن میگوید نمیتواند چنین تضمینی بدهد. علاوه براین ایران خواستار راستیآزمایی رفع تحریمها شده که دچار مشکل در اجراست.
بهنظر میرسد در درون حکومت ایران نیز در مورد امکان توافق هستهای اختلاف نظر وجود دارد، ولی تغییر لحن مقامات ایرانی نشان از حمایت از پذیرش برجام در مقابل مخالفان برجام است و احتمال دارد که مذاکرات ادامه یابد. هر چند توقف مذاکرات میتواند منجر به تحریم بینالمللی ایران شود.