علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی طی سخنرانی در روز چهارشنبه در سومین اجلاس گفت‌وگوی منطقه‌ای در دهلی نو، ضمن ابراز خشنودی از شرکت در نشست گفت‌وگوی امنیت منطقه‌ای که با شرکت مسئولان امنیت ملی هفت کشور منطقه از جمله ایران، روسیه، چین، هند، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان برگزار شد، موضوع افغانستان را یکی از مهم‌ترین موضوعات در تامین امنیت منطقه دانست که باید مورد توجه کشورهای منطقه قرار گیرد.
وی با اشاره به این‌که صلح، امنیت و رفاه در افغانستان به سود مشترک کشورهای منطقه و حاضران در این نشست است، گفت برگزاری سه نشست توسط دبیران شورای امنیت کشورهای همسایه‌ی افغانستان، قبل از پذیرش رسمی شکست توسط آمریکا، نشان دهنده‌ی درک درست این کشورها از اوضاع منطقه است. وی افزود اما آمریکایی‌ها مثل همیشه دچار خطای محاسباتی شدند و با فرار خود، هم موجب رسوایی خود شدند و هم این‌که برای مردم افغانستان مشکل‌آفرین شدند.
وی در ادامه‌ی سخنانش به اشغال افغانستان توسط آمریکا به بهانه‌ی مقابله با طالبان و القاعده و ادعای مبارزه با تروریسم اشاره کرد و گفت آمریکا گرچه قصد داشت از افغانستان الگویی الهام‌بخش برای منطقه درست کند، اما به جای ارائه‌ی الگوی موفق و الهام‌بخش، تمام مولفه‌ها در این کشور منفی‌تر از گذشته شد.
شمخانی در عین حال خاطرنشان کرد آمریکا و کشورهای هم‌پیمان او باید مسئولیت ۲۰ سال اشغال افغانستان را بپذیرند. وی تاکید کرد پرداخت خسارت جانی و مالی واردشده به مردم افغانستان، حداقل وظیفه‌ی اشغالگران است.
شمخانی همچنین با تاکید بر این‌که تنها راه نجات افغانستان، تشکیل یک دولت فراگیر ملی و با مشارکت همه‌ی اقوام و مذاهب است، اظهار داشت جمهوری اسلامی ایران در این راه از هیچ کوششی به نفع دولت و ملت افغانستان دریغ نخواهد کرد.
وی خطر بروز جنگ فرقه‌ای در افغانستان را تهدیدی جدی برای افغانستان دانست و تاکید کرد این تهدید می‌تواند علاوه بر مردم افغانستان، همه را در منطقه، چه همسایگان و چه غیر همسایگان را دچار مشکل سازد.
شمخانی در ادامه ی سخنان خود در این نشست، گسترش فقر و بحران انسانی در افغانستان را مساله‌ای مهم در افغانستان دانست و با اشاره به این‌که برنامه‌ریزی برای معالجه‌ی آن، وظیفه‌ی انسانی همه‌ی کشورهای منطقه است تا کمی رنج‌های مردم را کاهش دهند، تاکید کرد باید توجه داشت که عدم رسیدگی به موضوع فقر در منطقه، زمینه‌ی مناسبی برای سربازگیری گروه‌های تروریستی را فراهم خواهد کرد و زمینه‌ساز بسیاری از اقدامات ضد امنیتی خواهد بود.
وی افزود برای مردمی که از تامین مایحتاج اولیه‌ی زندگی محروم هستند، میزان پرداخت مالی تروریست‌ها وسوسه‌برانگیز است و هزینه‌زیادی را بر ملت افغانستان و همه‌ی کشورهای منطقه، به‌ویژه همسایگان، تحمیل خواهد کرد.
شمخانی در ادامه به بحران مهاجرت و ضرورت کمک برای اسکان امن همراه با رفاه مردم افغانستان در داخل کشورشان اشاره کرد و با بیان این موضوع که جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست میزبان بیش از سه میلیون مهاجر از افغانستان است، اظهار داشت این میزبانی به‌نحوی است که ۹۴ درصد از این افراد، همانند سایر شهروندان ایرانی در اقصی نقاط ایران زندگی و کار می‌کنند. وی افزود بیش از ۹۶ درصد هزینه‌ی این افراد از منابع داخلی ایران تامین می‌شود و تنها حدود ۴ درصد از از این هزینه‌ها توسط کمک نهادهای بین‌المللی مسئول تامین می‌شود.
دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با بیان این موضوع که بحران‌های امنیتی و تروریسم و به‌ویژه تروریسم تکفیری، معضلاتی هستند که به‌زودی دست از سر کشورهای این منطقه بر نخواهند داشت، تنها راه مقابله با آن را همکاری مداوم و مستمر بین کشورهای منطقه دانست و پیشنهاد داد علاوه بر کشورهای منطقه، کشورهای دیگری هم به این نشست اضافه شوند.
شمخانی در ادامه تاکید کرد اگر ایران با موج جدیدی از مهاجرت مواجه شود، به دلیل تحریم‌های ناعادلانه‌ی تحمیل‌شده بر مردم ایران، ممکن است که جمهوری اسلامی برخلاف میل باطنی خود، نتواند پذیرای موج جدید باشد. وی تاکید کرد اگر سایر کشورها و نهادهای مسئول بین‌المللی در این راستا کمک نکنند، جمهوری اسلامی قادر نیست از عهده‌ی آن برآید و خواه ناخواه همه‌ی کشورها به‌ویژه کشورهای غربی، از آن متاثر خواهند شد.
اظهارات شمخانی در خصوص کار و زندگی میلیون‌ها افغان در جمهوری اسلامی ایران، در حالی عنوان می‌شود که این افراد با وجود سال‌ها سکونت در ایران، از حداقلی‌ترین امکانات شهروندی محروم هستند و جمهوری اسلامی ایران با وجود ادعاهایی که در این خصوص دارد، حتی از تامین حقوق اولیه‌ی زندگی این افراد خودداری می‌کند.
مشکلات افغان‌های ساکن در ایران در زمینه‌ی هویتی و همچنین کمبودهای درمانی، این افراد را به یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در جمهوری اسلامی ایران تبدیل کرده است.
در حالی که افغان‌های ساکن در دیگر کشورها، پس از چند سال سکونت در دیگر کشورها و طی مراحل قانونی، حداقل امکانات شهروندی را در این کشورها دریافت می‌کنند، اما افغان‌های ساکن در ایران، با وجود ادعاهای فراوان جمهوری اسلامی در خصوص ریشه‌های مشترک هویتی بین ایرانی‌ها و افغان‌ها، عمدتا از حقوق شهروندی در ایران محروم هستند.
در عین حال مساله‌ی تحریم‌ها و چالش‌های سیاسی و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران، بر وضعیت افغان‌ها و همچنین نهادهای بین‌المللی در جمهوری اسلامی تاثیر گذاشته است. حمایت‌های بین‌المللی از افغان‌ها توسط نهادهای بین‌المللی با حمایت حامیان بین‌المللی امکان‌پذیر است و بسیاری از نهادهای بین‌المللی با اتکاء به حمایت حامیان و تامین مالی حامیان قادر به تامین هزینه‌های خود هستند.
این نهادها در جمهوری اسلامی ایران، به‌دلیل چالش‌های سیاسی و بین‌المللی ایران، قادر به دریافت حمایت مالی حامیان نیستند و این موضوع نیز بر منابع مالی نهادها در ایران و از سوی دیگر حمایت‌های مالی این نهادها تاثیرگذار است.
