سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه در نشست خبری هفتگی خود در واکنش به حضور یا عدم حضور آمریکا در مذاکرات برجامی در وین، با اشاره به این‌که آمریکا در حال حاضر، عضو برجام نیست، اظهار داشت آمریکا به این دلیل که عضو برجام نیست نمی‌تواند در این نشست حضور داشته باشد.
وی همچنین با بیان این موضوع که در حال حاضر تغییری از نظر حقوقی در تیم مذاکره‌کننده ایجاد نشده است، اظهار داشت پس از تعیین اعضای تیم مذاکرات، این تیم با هدایت آقای باقری و ترکیبی از نمایندگان ارگان‌ها و نهادهای مرتبط با رفع تحریم‌ها در وین حضور خواهند داشت.
اظهارات سعید خطیب‌زاده در خصوص عدم تغییر در تیم از نظر حقوقی در حالی عنوان شده است که پیش از این گفتگوهایی در این خصوص مطرح شده بود که ممکن است تیم جدید مذاکره‌کننده با هدایت شورای‌عالی امنیت ملی و نه وزارت امور خارجه راهبری شود.
این گمانه‌زنی‌ها تاکید داشت که ممکن است هدایت تیم مذاکره‌کننده‌ی هسته‌ای در دولت ابراهیم رئیسی به عهده‌ی شورای‌عالی امنیت ملی قرار بگیرد. با اظهارات اخیر سخنگوی وزارت خارجه در این خصوص مشخص شده است که فعلا دولت ابراهیم رئیسی و همچنین نظام جمهوری اسلامی تصمیم ندارد که چارچوب حقوقی مذاکرات وین را تغییر دهد.
خطیب‌زاده در ادامه با واکنش نسبت به اظهارات جیک سولیوان مشاور امنیت ملی آمریکا در خصوص برجام و بازگشت این کشور به برجام اظهار داشت، آمریکا عضو برجام نیست و نمی‌تواند درباره‌ی برجام اظهارنظر کند. وی افزود اگر آمریکا می‌خواهد درخواستی داشته باشد، ابتدا باید برادری خود را ثابت کند.
این سخنان در حالی عنوان می‌شود که جیک سالیوان در واکنش به این‌که آیا آمریکا آمادگی دارد که به برجام بازگردد و تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران را لغو کند، گفته بود اگر ایران نشانه‌های مثبتی نشان دهد که ثابت کند در عزم خود در خصوص بازگشت به تعهدات برجامی جدی است، آمریکا هم به تعهدات خود باز خواهد گشت.
خطیب‌زاده در ادامه خطاب به آمریکایی‌ها اظهار داشت، احتمالا دلیل تاکید آمریکایی‌ها برای این‌که در بازگشت به برجام جدی هستند، این است که نمی خواهند فراموش کنند که می‌خواهند تحریم‌هایی که به صورت غیرقانونی و فراسرزمینی توسط دولت قبلی ایالات متحده علیه ایران اعمال شده است و توسط دولت بایدن هم ادامه یافته و برخی هم اضافه شده است، را بردارند. وی تاکید کرد حرف مهم نیست و در این خصوص آنچه اهمیت دارد، عمل است.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در ادامه تاکید کرد رفتارهای دولت جدید ایالات متحده تاکنون خلاف اظهارات آنها بوده است. وی خاطرنشان کرد مسیر ایالات متحده برای بازگشت به برجام روشن است. آمریکا باید بپذیرد به‌عنوان مقصر وضعیت فعلی از مسیری که رفته برمی‌گردد.
خطیب‌زاده تاکید کرد آمریکا برای بازگشت از این مسیر غلط باید تحریم‌های غیرقانونی که بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال کرده، همه را یک‌جا و به صورت موثر بردارد. وی افزود از برداشتن تحریم‌ها مهم‌تر این است که تضمین بدهد هیچ دولتی در ایالات متحده مجدداً جهان و حقوق بین‌الملل را به‌سخره نخواهد گرفت و این شرایط را تکرار نخواهد کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در ادامه تصریح کرد، مواضع ایران در خصوص برجام کاملا روشن است. ایران تاکید کرده است که جمهوری اسلامی ایران تا زمانی که اطمینان قطعی پیدا نکند که تحریم‌ها یک‌جا، موثر، قابل تضمین عینی و راستی‌آزمایی برداشته نشود برجام را محقق نخواهد کرد.
وی با تکرار سیاست همه یا هیچ در برقراری توافق بین ایران و آمریکا، افزود تا درباره‌ی همه‌چیز توافق نشود، درباره‌ی هیچ چیزی توافق نخواهد شد. خطیب‌زاده تاکید کرد این اصل اساسی از روز اول مورد تاکید جمهوری اسلامی ایران بوده است و در حال حاضر و در مذاکرات اخیر هم با جدیت بیشتری پیگیری خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی ایران در بخش دیگری از این نشست مطبوعاتی با اشاره به این‌که دستگاه دیپلماسی قانون مصوب مجلس را کلمه به کلمه اجرا خواهد کرد، اظهار داشت آنچه تاکنون در مذاکرات وین مورد بحث قرار گرفته است، پیش‌نویس‌هایی از گفت‌وگوها بوده و چون همه چیز توافق نشده عملاً هیچ چیزی توافق نشده است.
وی با اشاره به لازم‌الاجرا بودن قانون مجلس برای دستگاه دیپلماسی کشور، اظهار داشت برخی کشورها تصور می‌کنند که قوانین داخلی این کشورها فقط لازم‌الاجرا است و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند آنچه را که به‌عنوان قانون قطعی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و مراحل تشریفات قانونی را طی کرده و دولت موظف به انجام آنها است، با یک رفتار غیر قانونی و فراقانونی، دور بزنند و انجام ندهند.
وی افزود دولت جمهوری اسلامی ایران مانند همه دولت‌هایی که در فضای مردم‌سالاری قرار دارند، مقید به قوانینی است که تشریفات قانونی خود را طی کرده و لازم‌الاجراست.
خطیب‌زاده یادآور شد آنچه در مجلس شورای اسلامی مصوب شده توسط دولت کلمه به کلمه و تابع النعل بالنعل پیگیری خواهد شد.
این اظهارات در حالی توسط سخنگوی وزارت امور خارجه ایران عنوان می‌شود که این خود دولت‌ها در جمهوری اسلامی هستند، که با عدم اجرای قانون اساسی و عدم اجرای قوانین مجلس و انجام خودسرانه‌ی کارها، زمینه را برای چنین داوری‌های فراهم می‌کنند. دولت‌ها در جمهوری اسلامی از ابتدای انقلاب اسلامی، با وجودی که ملزم به اجرای قانون اساسی هستند، حتی قانون اساسی کشور را نیز اجرا نمی‌کنند، چه برسد به قوانینی که به صورت موردی توسط مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شوند.
عدم اجرای قانون اساسی توسط حاکمیت و تاکید دولت‌های منتقد بر ضرورت اجرای قانون اساسی از جمله مواردی است که این تصور را در دیگر کشورها نیز ایجاد کرده است که اجرای قوانین داخلی توسط دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران چندان هم اصل پذیرفته‌شده و لازم‌الاجرایی نیست.
خطیب‌زاده در ادامه‌ی اظهاراتش با اشاره به آینده‌ی گفتگوها درباره‌ی برجام و دلیل شکست مذاکرات وین در دولت قبلی، اظهار داشت یک‌دندگی و لج‌بازی ایالات متحده در حفظ میراث شکست خورده ترامپ مهمترین بن‌بست در توافق وین بود. وی افزود آمریکایی‌ها اصرار داشتند بخشی از تحریم‌های ترامپ را حفظ کنند.
وی افزود ایالات متحده باید مشخص کند چه می‌خواهد و آیا میراث شکست خورده و غیرقانونی دولت قبلی آمریکا در یکجانبه‌گرایی در اعمال تحریم‌ها و خروج یکجانبه از برجام را می‌خواهد، با مایل است که به توافق برسد.
خطیب‌زاده تاکید کرد تا زمانی که اینها تغییر نکند، مذاکرات وین هم تغییر نمی‌کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی ایران یادآور شد، اگر آمریکایی‌ها تغییر رفتار دهند و منطق درست را بپذیرند، توافق خیلی نزدیک خواهد بود، اما اگر بخواهند ۱+۴ و دنیا را بازی بدهند، دستیابی به توافق خیلی دور خواهد بود.
وی همچنین بی‌عملی اروپا و نیز همراهی برخی کشورها با تحریم‌های آمریکا و رفع تحریم‌های ایالات متحده را خجالت‌بار توصیف کرد و در عین حال خاطرنشان کرد به‌نظر می‌رسد که باید اجازه داد تا در یک فضای آرام، به آمریکا شانس دوباره‌ای داده شود تا بتواند نشان دهد که می‌تواند عضو مسئول حقوق بین‌المللی باشد.
به‌نظر می‌رسد که ادبیات جمهوری اسلامی که پیش از این از موضع بالا، و در مقابل بازگشت ایران به تعهدات برجامی، مطالبات زیادی را از آمریکا مطرح می‌کرد، انعطاف‌پذیرتر و ملایم‌تر و واقع‌بینانه‌تر شده است و جمهوری اسلامی ایران علی‌رغم ادعاهایی که با هدف تبلیغات داخلی از شکست‌ناپذیری جمهوری اسلامی صحبت می‌کند، از نظر اقتصادی به شرایطی بحرانی رسیده است که متوجه شده است که جز با مذاکره با غرب و انعطاف‌پذیری دراین خصوص امکان بهبود شرایط داخلی را ندارد.
هر چند شرایط سه گانه‌ای که خطیب‌زاده مطرح کرده عملا سقف خواسته‌های جمهوری اسلامی است و بدون داشتن انعطاف درانجام این شرایط از جمله دادن تضمین و راستی‌آزمایی که دولت بایدن با محدودیت‌هایی با آن مواجه است، عملا توافقی انجام نخواهد شد.
این البته مهم است که جمهوری اسلامی به‌طور جدی می‌خواهد توافق کند یا این‌که همچنان زمان بخرد تا به نقطه بدون بازگشت در تجمیع ذخایر غنی‌سازی برای ساخت بمب اتمی برسد. به‌هرحال عدم عجله ایران برای تداوم مذاکرات از منطق اقتصادی بی‌معناست و در عین حال نشان می‌دهد که در درون حاکمیت ایران نیز تصمیم یکپارچه‌ای برای پیشبرد استراتژی مذاکراتی اتخاذ نشده است و همچنان اختلاف نظر پابرجاست.
