در حالی‌که کنفرانس همسایه‌های افغانستان دو روز پرکار را پشت سر گذاشت و در بیانیه پایانی نشست تهران نیز طرفین شرکت کننده امیدهای خود را برای ثبات افغانستان مطرح ساختند و در بیانیه به‌صورت تلویحی از طالبان خواسته شده که با توجه به ضمانت‌ها و تعهدات خود، مانع استفاده خاک افغانستان علیه کشورهای همسایه توسط گروه‌های جنایتکار، تروریستی و جدایی‌طلب شوند.
این کشورها همچنین از طالبان خواسته که رویکردی دوستانه در قبال کشورهای همسایه اتخاذ کنند و به اصول پذیرفته‌شده حقوق بین‌الملل و حقوق اساسی بشر احترام بگذارند و از امنیت و حقوق مشروع اتباع و موسسات خارجی در افغانستان حمایت نمایند.
آقای رسول موسوی، مدیر کل آسیای غربی وزارت امور خارجه و دستیار وزیر در همایش خانه احزاب ایران که با موضوع بررسی تحولات جمهوری آذربایجان و افغانستان روزپنج‌شنبه در محل سالن همایش‌های وزارت کشور برگزار شد در سخنانی حاکمیت طالبان را خطری برای منافع ملی ایران دانست.
وی برای انکه ایجاد شبهه نشود، گفت: من هر حرفی بزنم، حرف خودم است و حرف وزارت امور خارجه نیست. به‌نظر می‌رسد وی با بیان این نظرات یا قصد استعفا دارد و یا وزیر امور خارجه قصد دارد وی را تعویض کند.
علاوه براین آقای موسوی با تجربه تاریخی خود توضیح داد که لجبازی اشرف غنی سبب شد که وی نتواند در افغانستان با گروه‌های داخلی ائتلاف کند، ولی فوری در مقابل طالبان تسلیم شد. وی مدعی است که ایران از ماه‌ها قبل این روند را پیش بینی کرده بود و اکنون هم معتقد است پلان جایگزین طالبان، داعش است که به ضرر ما تمام می‌شود و در چنین و ضعی ما باید تعامل کنیم، ولی فعلا نباید شناسایی کنیم.
او از به عقب راندن بحث شناسایی در کنفرانس تهران نیز سخن گفت، به اعتقاد وی این یک خطای دیپلماتیک است و باز کردن تاکتیک پنهانی ایران بوده و قطعا می‌تواند میان نظر شرکت‌کنندگان و دولت طالبان با جمهوری اسلامی خلجان ایجاد کند.
وی در ابتدا پارادیم تاریخی تحول در همسایگان را مطرح کرد و گفت اگر تاریخ را نگاه کنیم، هر تغییر رادیکالی در یک کشور، حتما بر همسایه‌های آن کشور نیز تاثیر دارد و اگر باز تاریخ را نگاه کنیم، همواره تغییرات رادیکال، تاثیرات منفی داشته است.
موسوی گفت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ریشه جنگ ایران و عراق را می‌توانیم در تاثیراتی که در انقلاب ایران برای جلوگیری از گسترش انقلاب و اتفاقاتی که در عراق افتاد، ببینیم. وی افزود آنچه که در افغانستان قبلا رخ داد، امروز نیز مجدداً رخ داده و در واقع یک‌سری تغییرات رادیکال صورت گرفته است. وی با بیان اینکه تغییرات رادیکال قطعا بر همسایگان خودش تاثیر دارد، گفت: همسایگان در این شرایط اگر توجه نکنند قطعا از این تحولات تاثیر خواهند گرفت.
وی گفت اگر بخواهم در یک فرآیند بلندمدت نگاه کنم، به جرأت می‌توانم بگویم اگر سیستم طالبان با این طرز تفکر به این شکل در افغانستان مستقر شود، قطعاً تهدید راهبردی علیه منافع ملی کشورمان است و هیچ شکی در آن نیست. وی افزود الان نمی‌خواهم پارامترهای این تهدید راهبردی را بگویم اما هم تاثیر مستقیم و هم تاثیر غیرمستقیم بر کشورمان دارد.
وی ادامه داد: بنابراین یک نوع ساده‌اندیشی است که فرض کنیم طالبان در افغانستان اگر مستقر شد، اتفاق خاصی در کشور ما رخ نخواهد داد. این مسأله نیز موضوعی نیست که از چشم و گوش و هوش مسئولین کشور در همه رده‌ها و تفکرات دور باشد. موسوی افزود تمام تلاش ایران این بوده است که طالبان به قدرت نرسد، چه در دهه ۷۰ و چه بعد از آن. حتی در سال‌های اخیر تا جایی که امکانپذیر بود تلاش شد که طالب به قدرت نرسد.
وی افزود: آنچه که ما در دهه هفتاد شاهد بودیم و من خودم بر اتفاقات ناظر بودم و تصدی سفارت ایران در تاجیکستان را برعهده داشتم، هر آنچه که از دستمان برآمد انجام دادیم. ما در آن مقطع از طریق دوشنبه پایتخت تاجیکستان، کمک‌های را به احمد شاه مسعود انجام می‌دادیم.
وی گفت: متاسفانه تحولاتی که بعد از سقوط طالبان و شکل‌گیری یک دولت در افغانستان رخ داد، چیزی نبود که مطلوب کشور ما باشد و یک‌سری از آدم‌های غرب‌زده که صرفاً به فکر جیب‌های‌شان بودند و دزدی‌های عجیب و غریب و فساد می‌کردند، روی کارآمدند. موسوی افزود: چندین تریلیون دلار پول به افغانستان آورده شد و معلوم نشد اینها کجا رفت و در نهایت نیز افغانستان شرایط بدتری پیدا کرد.
وی ادامه داد: در سال‌های اخیر تلاش شد که از طریق یک دولت ائتلاف ملی شامل عبدالله عبدالله و کرزی و دیگر نیروهای فعال در عرصه سیاسی، یک ائتلاف با اشرف غنی تشکیل شود. در همین تهران چندین نوبت سفیر افغانستان را خواستم و به او گفتم اگر این کار را نکنید، طالب افغانستان را خواهد گرفت، اما مرتب حرف‌های عجیب و غریب می‌زد و می‌گفت ما ۳۰۰ هزار نیروی ارتش و پلیس داریم.
وی گفت دو ماه قبل از فرار اشرف غنی به همه شهرهای افغانستان رفتم و به‌صورت زمینی و هوایی از وسط درگیری‌های طالب و دولت رد شدم و وقتی برگشتم، صراحتاً گزارش من این بود که رژیم اشرف غنی به‌زودی سقوط خواهد کرد و باید خودمان را آماده کنیم.
وی گفت در جریان تحلیف ریاست محترم جمهوری نیز علی‌رغم اینکه می‌دانستیم اشرف غنی در حال سقوط است اما او را به تهران آوردیم تا در بالاترین سطح صحبت کرده و تلاش کنیم یک سیستمی از توافق آنها بیرون بیاید ولی خشک مغزی این شخص همه چیز را از بین برد.
اشرف غنی حاضر شد که حکومت را تسلیم طالبان بکند ولی با مخالفین سیاسی خودش به توافق نرسد. این چیزی بود که شخصا می‌توانم از این شخص بگویم. موسوی گفت: این حرف را که زدم، خلیل‌زاد نیز همین حرف را زد؛ مبنی بر اینکه یک‌دندگی اشرف غنی و عدم کوتاه آمدن سیاسی او، موجب فروپاشی کشور شد.
موسوی گفت: در حال حاضر امکان کنار زدن طالب از قدرت وجود ندارد، هیچ قدرت اپوزیسیون مسلحی که بتواند با طالب درگیر شود، جز داعش وجود ندارد. فقط داعش است که با طالب می‌جنگد و این به مراتب بدتر است.
وی گفت اگر ما با طالب درگیر بشویم بعد از آن یا یک دشمن سخت‌تر به نام داعش مواجه هستیم؛ به‌نظر می‌رسد فعلاً طالب را با داعش متوقف کنیم به لحاظ امنیتی بیشتر به نفع ما است. جنگ داخلی جدید نیز هم به ضرر ما است. وی گفت ما دیروز نشست همسایگان افغانستان را برگزار کردیم. هفته پیش هم من در مسکو بودم و در آنجا کشورها در شناسایی و به رسمیت شناختن طالبان یک گام به جلو رفتند، اما دیروز کشورهای منطقه را یک گام عقب کشیدیم.
موسوی گفت: بنابراین دیروز کشورهای منطقه را یک گام باز عقب‌تر از نشستی که روس‌ها، چینی‌ها و پاکستانی‌ها به سمت شناسایی می‌رفتند، کشیدیم. شما در بیانیه تهران، کلمه شناسایی را نخواهید دید.
موسوی تصریح کرد: اما واقعیت منطقه این است که کشورهای منطقه از جمله روس‌ها، چینی‌ها و پاکستانی‌ها به سمت کار با طالب می‌روند.
مدیرکل آسیای‌غربی وزارت امور خارجه گفت: ما سه میلیون مهاجر در ایران داریم، ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک داریم و دو و نیم میلیارد دلار تجارت با افغانها داریم که آن را نمی‌توانیم نادیده بگیریم. در این میان مسئله هیرمند و آب که شرایط بسیار سختی را در سیستان برای ما ایجاد کرده است را هم داریم.
وی ادامه داد: حتماً باید برای این قضیه راه‌حل پیدا کنیم؛ به همین دلیل است که ما روند شناسایی را ضمن اینکه به عقب گذاشتیم، به نوعی تعامل با طالبان را در نظر گرفتیم. موسوی گفت: چند فاکتور را داریم که اینها را گذاشتیم در مذاکره‌ای با ساختارهای مختلف درون طالبان برای تامین امنیت تجارت و مرزهایمان. بالاخره تعیین تکلیف مسئله مزار شریف اهمیت دارد، نمی‌توانیم از کنار این مسئله عبور کنیم، طالبان تاکنون مسئولیت این حادثه تروریستی را قبول نکرده است.
وی ادامه داد: امنیت شیعه یکی از بحث های جدی است که باید در موردش فکر کنیم، اما باید بدانیم که شیعه یک اقلیتی در درون افغانستان است. شیعه باید یه نوعی رفتار کند که در درون افغانستان بماند و ماندن در افغانستان، به نفع شیعه است. موسوی گفت: اینکه خدای نکرده شیعه را سرباز دیگران کنی که دیگران به قدرت برسند، این نیز خطرناک است. پس رفتار ما در ارتباط با شیعه و حفظ شیعه در درون افغانستان یک سیاست ظریفی است که باید به آن توجه کنیم.
موسوی گفت: یک مذاکرات پنهانی با طالبان در ارتباط با امنیت شیعه انجام شده است و اینکه می‌بینید در روزهای عاشورا طالبان نیروهای نظامی خودش را فرستاد و از امنیت دسته‌های سینه‌زنی حمایت کرد و مساجد را تا آنجا که توانست در روزهای عزاداری نگه داشت، ناشی از مذاکرات پنهانی است که با طالبان وجود داشته و الان نیز وجود دارد؛ اما این مذاکرات پنهان باید به نوعی تبدیل به توافقات اولیه شود.
این دیپلمات ارشد تصریح کرد: در حال حاضر به تعداد زیادی از استادها کمک کردیم و به ایران آمده‌اند و فعلاً در ایران هستند و در بعضی از دانشگاه‌ها مشغول شده‌اند. وی ادامه داد: در ملاقات‌های خارجی که من دارم به همه کشورها می‌گویم که در ایران جامعه مدنی و جامعه رسانه‌ای مهمترین نقش را در تعادل بین سیاست خارجی ایران در ارتباط با افغانستان دارد.
سخنان موسوی ابهامات و شکنندگی جمهوری اسلامی را در برابر موضوع افغانستان نشان می‌دهد. حاکمیت جمهوری اسلامی نتوانست با دولت امریکا ارتباط درستی به‌خصوص در دوره بایدن پیدا کند تا از منافع مشترک با ان‌ها در جریان افغانستان بهره جوید. در عین حال سخنان موسوی درگیری‌های راهبردی درون بلوک قدرت ایران را در مورد مسئله افغانستان نشان می‌دهد که نتوانستند یک سیاست منسجم را به پیش ببرند.
