درز جنجالی گزارش سازمان برنامه و بودجه

گزارش منتسب و سازمان برنامه و بودجه و معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه تحت عنوان «برآورد بدهی‌های دولت ایران در دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۶ تحت دو سناریوی رفع تحریم‌های اقتصادی و تداوم تحریم‌ها» که در سی‌و‌هشت صفحه به رسانه‌های جمعی درز داده شده است، بحث و گفتگوهای زیادی را به‌همراه داشته است. 

این گزارش که همراه با آمارها و جداولی درمورد پیش‌بینی آینده اقتصاد ایران در صورت تداوم تحریم‌ها یا بدون تحریم‌ها است، نشان‌دهنده آن است که اقتصاد ایران در موقعیت بحرانی و دشواری قرار دارد که در صورت تداوم تحریم می‌تواند منجر به فروپاشی اقتصادی، افزایش قیمت دلار و تورم بسیار سنگینی برای اقتصاد ایران باشد.

 

هر چند سازمان برنامه و بودجه با صدور یک اطلاعیه رسمی، گفته گزارش منتشرشده در مرحله اولیه یک مطالعه بوده  واین جدول که زمان تهیه آن به دولت دوازدهم باز می‌گردد حاوی پیش‌بینی‌های فردی است و به هیچ عنوان نظر رسمی سازمان برنامه و بودجه نیست و با فرض ادامه سیاست‌های گذشته تهیه شده است. انتشار داده‌های این گزارش در حالی در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفته که دولت رئیسی تاکنون از بازگشت به میز مذاکرات احیای برجام خودداری کرده است.

 

در گزارش مربور آمده که  در صورت ادامه تحریم‌ها دولت ایران در سال ۱۴۰٣ به مرز ورشکستگی می‌رسد.علاوه براین گفته شده که اگرچه در سناریوی رفع تحریم‌ها شرایط ورشکستگی با تاخیر رخ می‌دهد، ولی با حفظ ساختارهای کنونی و عدم تجدیدنظر اساسی در رویه خلق بدهی‌های دولت ایران، حتی در صورت رفع تحریم‌های اقتصادی نیز دولت در سال ۱۴۰۵ ورشکسته خواهد شد.

 

در این گزارش آمده است که شاخص نسبت بدهی دولت به تولید ناخالص داخلی برای سناریوی تداوم تحریم‌های اقتصادی در سال ١۴۰١ از آستانه حساسیت عبور می‌کند و مطابق اسانداردهای بین‌المللی در سال ١۴۰٣ به دلیل ناتوانی در بازپرداخت بدهی در شرایط ورشکستگی قرار می‌گیرد.

 

بنا بر این گزارش، چنان‌چه تحریم‌ها ادامه پیدا کند، نرخ دلار تا پایان دولت بعدی در سال ۱۴۰۴ به ۱۰۰ هزار تومان و در سال ۱۴۰۶ به ۲۸۴ هزار تومان خواهد رسید. این گزارش می‌گوید که حتی اگر تحریم‌ها لغو شود، باز هم نرخ دلار در سال ۱۴۰۶ به بالای ۵۵ هزار تومان خواهد رسید.

 

بر اساس گزارش مزبور، حتی در صورت رفع تحریم‌ها، بدهی دولت به بخش‌های مختلف اقتصادی در پایان سال ۱۴۰۰، با رشدی ۴۴ درصدی نسبت به سال ١٣٩٩، به ١٨٩١ میلیارد تومان می‌رسد و در پایان سال ۱۴۰۶ نسبت به سال ١٣٩٩ نزدیک به ١١ برابر شده و به ۱۵۴۵۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد. اما در صورت تداوم تحریم‌ها، بدهی دولت به بخش‌های مختلف اقتصادی در پایان سال ۱۴۰۰ به ٢١٣٩ هزار میلیارد تومان و در پایان سال ۱۴۰۶ به رقم ٣٨٣٩۴ هزار میلیارد تومان خواهد رسید.

 

گمانه‌زنی در مورد دلیل درز گزارش

 

انتشار این گزارش در زمانه‌ای که ایران در آستانه مذاکرات است، بسیار بحث برانگیز شده است. در صورتی که دردولت روحانی در آستانه مذاکرات با گروه برجام، چنین گزارشی منتشر می‌شد، قطعا حجم  سنگینی از حملات علیه دولت اعمال می‌شد و مطرح می‌شد که در زمین دشمن بازی کرده‌اند و انتشار این گزارش به‌خاطر آن است که ایران را مجبور به انجام توافق کنند. ولی معلوم نیست که این گزارش به چه نیتی منتشر شده است. 

 

جریانات اصولگرا در مورد انتشار این گزارش سکوت اختیار کرده‌اند. سازمان برنامه و بودجه هم اعلام کرده است که این یک تحلیل شخصی بوده است و در دولت آقای روحانی تنظیم شده و این سازمان مسئولیتی در مورد انتشار آن ندارد و نظر سازمان نیست، به‌خصوص آمارهایی که در مورد نرخ تورم و نرخ دلار داده شده است.

 

در این میان برخی از کارشناسان معتقدند که برخی از جریانات اصولگرا با انتشار چنین گزارشی می‌خواهند نشان دهند که دولت چاره‌ای جز انجام توافق هسته‌ای ندارد و در حقیقت زمینه‌سازی فکری برای انجام این توافق را صورت‌بندی می‌کنند. 

 

به هر حال در ابعاد این گزارش اگر دقت کنیم رابطه نزدیکی میان تحریم‌ها و سیاست خارجی ایران و مسائل اقتصادی ایران است و این برخلاف نظری است که مقامات جمهوری اسلامی همواره می‌خواهند بین تحریم‌ها و تأثیر آن بر اقتصاد ایران مشخص کنند. در عین حال این گزارش مشخص نکرده است که چگونه اصلاحات اقتصادی می‌تواند این روند را تغییر دهد. هر نوع اصلاحات اقتصادی شامل ادغام منابع دو منبع اقتصادی یعنی نهادهای اقتصادی زیر نظر رهبری و نهادهای نظامی و نیز قطع رانت‌های اقتصادی است، که در ان به روشنی به آن‌ها اشاره نشده است. 

 

باید دید که چگونه این گزارش به مطبوعات و رسانه‌ها درز کرده است، اما از واکنش سکوت و انفعالی روزنامه کیهان می‌شود فهمید که جریان اصول‌گرا چندان مخالفتی با انتشار این گزارش ندارد. به هر حال همه شواهد و قرائن ناشی از این است که دولت رئیسی تمایل دارد که مذاکرات را به انجام برساند. برای آن‌که با شعارهایی که در مورد گشایش اقتصادی، ایجاد اشتغال و ساخت یک میلیون واحد مسکن داده است، هیچ کدام از این وعده‌ها بدون توافق هسته‌ای امکان‌پذیر نیست. 

 

علاوه بر این در سخنانی که رئیسی اخیرا مطرح کرده است گفته است که به آینده امیدوار است و این امیدواری روز به روز بیشتر می‌شود و رئیس برنامه هسته‌ای نیز گفته است که ما خواهان پایان دادن به غوغای هسته‌ای هستیم. همه این صحبت‌ها و شعارها و برنامه‌ها جز با این‌که ایران به توافق دست پیدا کند عملی نیست. باید دید که در روزهای آینده دولت چه مسیری را طی خواهد کرد.