امیدها و امکان‌های احیاء مجدد برجام

مساله  احیاء برجام اهمیت جدیدی پیدا کرده است. پرسش درمیان افکارعمومی این است که آیا مذاکرات برجام ممکن است دوباره اغاز شود و به توافقی منجر شود.

به‌نظر می‌رسد بعد از حضورآقای امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در روسیه این کشور اخطارهایی به ایران داده است و به‌همین خاطر لحن مقامات ایرانی بعد از آن تغییر کرده است. آقای امیرعبداللهیان در سفر به روسیه و لبنان گفت که ما به‌زودی به این مذاکرات برمی‌گردیم و در عین حال گفت ما زمان خود را با مذاکرات تلف نخواهیم کرد، چنانچه طرف مقابل برای بازگشت به آن جدی نباشد. اگر آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای جدی باشد، ما می‌توانیم بر روی این مسئله حساب کنیم.

جواد ظریف وزیر خارجه سابق هم در کلاب‌هاوس گفت این امکان برای کشور هست که با عزت به برجام برگردیم. دکتر عراقچی توانستند به‌خوبی کار را در وین پیش ببرند و امیدوارم کارگزاران جدید آن را به خوبی پیش ببرند. وی با اشاره به مذاکرات برجام گفت در ملاقات با پوتین رئیس جمهور روسیه وی به من گفت، روزی که آمریکا بخواهد به برجام بازگردد و شما سخت‌گیری کنید، دنیا علیه شما خواهد شد.

در این میان روس‌ها معتقدند که با توجه به این‌که در ۹۰ درصد موارد در وین توافق شده است، ایران باید مجددا به میز مذاکره برگردد و در مورد ده درصد بقیه به توافق برسد. آن چیزی که مشکل‌زا است این است که برای انجام این مذاکرات ایران خواهان ضمانت امریکا برای عدم خروج از برجام شده است و این ضمانت به‌خاطر اینکه رئیس جمهور امریکا فاقد این توانایی است، ممکن است با مشکل مواجه شود. 

در این میان برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند که ایران می‌تواند شرطی به متن توافق اضافه کند که خروج از برجام حداقل دو سال طول بکشد و این امکان دسترسی و توافق است. در عین حال برخی دیگر نیز به قرارداد دوجانبه میان ایران و امریکا اشاره کرده‌اند که مانند جریان گروگان‌گیری رئیس جمهور آمریکا می‌تواند یک قرارداد دوجانبه با ایران امضا کند که از لحاظ حقوقی امکان بیشتری برای ایران فراهم می‌کند که در صورت خروج ایران به دیوان لاهه شکایت کند. هرچند که ضمانت اجرایی غیر قابل رسوخی نخواهدبود. 

نکته سوم در مورد مسائل مربوط به مشکلات مربوط به لیست تروریسم است. دولت بایدن در مورد برخی از جریانات و سازمان‌هایی که در لیست تروریسم هستند، مانند سپاه پاسداران به‌راحتی توانایی خروج آنها از لیست را ندارد. ولی در حال حاضر آمریکا برای این‌که بتواند مسائل هسته‌ای را حل کند و بخش غنی‌سازی را از دست ایران خارج کند، حاضر شده است مذاکرات منطقه‌ای و موشکی را به کنار بگذارد. هر چند باید دید روزهای آینده چه کار خواهند کرد.

در همین زمینه خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرده که بازبینی اول برای انجام مذاکرات مثبت بوده و احتمالا در دور دوم بازبینی نظرات نهایی حکومت اعلام خواهد شد که احتمالا تا دوهفته بیشتر طول نخواهد کشید.

به نظر می‌رسد شواهد و قرائن نشان از این دارد که ایران به دور مذاکرات برخواهد گشت. سخنگوی وزارت خارجه همچنین تاکید کرده است که دولت ترامپ بجز تحریم‌های هسته‌ای که قبل از برجام برجا بوده است هشتصد تحریم دیگر را نیز گذاشته است که برای بازگشت ایران به برجام نیازمند است آن هشتصد تحریم جدید نیز برداشته شود. 

از چند و چون این تصمیم‌گیری هنوز اطلاعی در دست نیست، ولی به نظر می‌رسد حکومت قصد دارد مذاکراتی انجام دهد که مارک روحانی و ظریف از آن توافق برداشته شود و مذاکرات جدید به نظر برسد. توافق با عربستان نیز می‌تواند به این مذاکرات کمک کند، که حکومت در حال انجام ان است.